27 Aralık 2012 Perşembe

Anlatım teknikleri ve düşündürmeyi geliştirme testi

,

1. (I) Ona doğru ilerlerken çimenlerin sarı, yeşil parıltısı gözlerimi kamaştırdı. (II) Gerideki pembe güllerle dolu yüksek bahçe duvarını gözden saklayan mor leylaklardan etrafa serin bir koku yayılıyordu. (III) Biraz sonra içimde dağ gibi büyüyen bir korku hissettim. (IV) Elleri, ıslak, yapışkan ve titreyen ellerdi. (V) Uzun boyu ve beyaz teniyle tam karşımda duruyordu.
Numaralandırılmış cümlelerin hangisinde betimlemeye yer verilmiştir?
A) l
B) ll
C) III
D) IV
E) V

2. Felatun Bey'Ie Rakım Efendi, Ahmet Mithat'ın ilk romanlarındandır. Bu eser, Mithat Efendinin sürgün edildiği Rodos'ta 1875'te yazılmıştır. Edebiyatımızda "Yazı Makinesi" olarak isim yapmış olan Ahmet Mithat efendi, bu romanında Batı medeniyeti karşısındaki tavrını net olarak ortaya koymuştur. Dil ve anlatım bakımından ele alındığında bu eserin güçlü bir kalemden çıktığı açıkça görülmektedir.
Bu parçanın anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Örnekleme
B) Karşılaştırma
C) Betimleme
D) Tartışma
E) Açıklama

3. Yüksekçe bir kayanın üstüne çıkıp oturdum. Ön tarafta ıssız bir yayla görünüyordu ve etrafta hiçbir ses yokken bir kuşun cıvıltısıyla irkildim. Sayısız ve hareketsiz toprak dalgalarıyla donmuş bir buz denizini andıran bir yaylaydı bu. Ta ufuklara kadar uzanan geniş saha içinde n9 bir tek ağaç, ne de bir tutam ot vardı. Yağmurdan sonraki toprak kokusunu da unutmak mümkün değil. Sanki sönmüş kürenin üstünde tek başıma kalmıştım.
Bu parçanın anlatımıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Öyküleme unsurlarına yer verilmiştir.
B) Görme duyusuna ait özellikler vardır.
C) İşitme duyusuna yer verilmiştir.
D) Tanık göstermeye başvurulmuştur.
E) Benzetmeler kullanılmıştır.

4. Divan şiirimiz soyuttur. Yaşamla olduğu gibi doğayla olan bağlantısı da soyut niteiiktedir. Sanatın yalnız süs olarak belli kalıplar içinde ele alındığı bu edebiyatta aşırı bir yabancılaşma görülür. Oysa halk şiirinde karşımızda canlı bir Anadolu buluruz. Bu edebiyat her yönüyle yerlidir. Çünkü halk şairi duyduğunu değil, gördüklerini, yaşadıklarını anlatır.
Yukarıdaki parçada yazar, düşüncesini etkili kılmak için aşağıdaki anlatım biçimlerinin hangisinden faydalanmıştır?
A) Öykülemeden
B) Tartışmadan
C) Açıklamadan
D) Karşılaştırmadan
E) Betimlemeden

5. "İstanbul’u dinliyorum gözlerim kapalı; Serin serin kapalı çarşı Cıvıl cıvıl Mahmut Paşa Güvercin dolu avlular Çekiç sesleri geliyor doklardan Güzelim bahar rüzgarında ter kokuları; İstanbul'u dinliyorum gözlerim kapalı"
Bu şiirde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Gözlem gücünden yararlanma
B) Duyguları yansıtma
C) işitme duyusundan yararlanma
D) Tat alma duyusundan yararlanma
E) Koku alma duyusundan yararlanma

6. Statik düşüncede olmak insanları köreltir. Bir insan değişiyor, dün dediğinden bugün başka türlü diyor ve düşünüyor. Önüne dikilip, değiştiği için bu insana kızıyorlar ve kınıyorlar bu insanı. Neden? Yasak mı değişmek? Düşünmek değiştirebilir kişiyi. Dün şuna bağlanmış, bugün bunun da doğruluğunu ya da güzelliğini anlamış neden söylemesin bunu? Dün dediklerinden dönmey9C9k diye artık inanmadığı bir görüşü mü savunsun? İnsanların değişmeleri gay9t doğal karşılanmalıdır kanaatimce.
Bu paragrafın anlatımında aşağıdakilerden hangisi ağır basmaktadır?
A) Betimleme
B) Tartışma
C) Öyküleme
D) Benzetme
E) Sayısal verilerden yararlanma

7. Fotoğrafına bir kere bakmanız yeter. Onu tanıdığımda otuzunun başlarındaydı. Sakalsız yüzünü hayal bile edemezsiniz. Sakal yüzünün öylesine ayrılmaz bir parçası olmuştu ki alnına dökülen uzun, kıvırcık saçları, kişilik sahibi uzun burnu, hüzünlü gözleri gür sakalının çevrelediği yüzüyle uyumlu bir görünüm yaratıyordu.
Bu parçanın anlatımında ağır basan anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Açıklama
B) Öyküleme
C) Betimleme
D) Örnekleme
E) Karşılaştırma

8. Dışarıda güneş, tertemiz bir gökyüzü, serin bir rüzgar geçiyor bahçenin üstünden. Hurma ağacının dallarıyla iki portakal fidanı yavaş yavaş sallanıyor. Pencerenin önündeki asmanın filizleri yumuşak hışırtılar oluşturuyor cama çarptıkça. Komşumuzun diktiği rengarenk güllerin esintisiyle olgun yaprakları dökülüyor.
Bu parçada hangi duyguya yer verilmemiştir?
A) Tatma
B) Dokunma
C) İşitme
D) Görme
E) Koklama

9. Aşağıdakilerden hangisi bir "tanım" cümlesidir?
A) Lirik şiir, akıldan çok düş gücüne, düşünceden çok duyguya yaslanır.
B) Lirik şiirde, aşkın her türlü görünüşü, bütün yönleriyle dile getirilir.
C) Lirik şiirde şair, sözcükleri seçerken, onların ses ve görüntü gücünü göz önünde tutar.
D) Lirik şiir, duyguların, çok etkili ve coşkulu bir biçimde dile getirildiği şiir türüdür.
E) Lirik şiirde yıllar yılı, aşk, ölüm, din gibi b9İirli temalar işlenmiştir.

10. Sofraya hep birlikte otururduk. Tahtadan, yuvarlak bir yer sofrasına, ayaklarımızı altımıza alıp yan oturarak yaklaşırdık. Sofra örtüsünü dizlerimizin üzerine Ç9kerdik. Babam bağdaş kurarak baş köşede otururdu. Beni sağına, kız kardeşimi de soluna alırdı. Karşısında annem otururdu. Babam, yemeğe başlamadan içimizden biri yanılıp da yemeğe uzanacak olursa, hiç acımadan kaşığının tersini, uzanan elin sırtına indirirdi.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerin hangisinde verilenlerden yararlanılmıştır?
A) Betimleme - öyküleme
B) Öyküleme - örnek verme
C) Betimleme - açıklama
D) Açıklama - öyküleme
E) Açıklama - örnek verme

11. Abdullah'ın gözleri düşüncelerinin ve davranışlarının en çok belirdiği yerdi. Onlarla güler, onlarla üzülür, onlarla kızardı. Bu gözler bazen yüzünün tamamını kaplayacak şekilde büyürdü. Gözlerinden sonra yüzündeki en belirgin uzvu ağzıydı.
Paragrafta başvurulan anlatım yolu, daha çok aşağıdakilerden hangisidir?
A) B9timlem9
B) Açıklama
C) Öyküleme
D) Ömekİ9me
E) Karşılaştırma


CEVAP ANAHTARI

1C 2E 3D 4D 5D

6B 7C 8A 9D 10A 11A

Eş Anlamlı (Anlamdaş) Kelimeler Sözlüğü

,
Türkçe çok zengin bir dil olmasıyla birlikte çok farklı özellikleri de bulunmaktadır. Sesteş kelimeler, anlamdaş kelimeler, zıt anlamlı kelimeler, ses olayları gibi farklı özellikleri vardır. Bu farklı özellikleri Türkçe'yi dil olarak bu kadar zengin kılmaktadır.

O kadar çok eş anlamlı kelime bulunmakta ki Türkçe eş anlamlı kelimeler sözlüğü bile bulunmaktadır. Sözlükte eş anlamlı kelimeler alfabetik sırayla çift yönlü bir şekilde sıralanmıştır. Örneğin sevda ve aşk kelimeleri eş anlamlıdır. Sözlükte "A" harfinde aşk kelimesinin karşısında sevda kelimesi yazar. "S" harfine gelindiğindeyse sevda kelimesinin karşısında aşk yazmaktadır. Bunun sebebi eş anlamlı kelimeler aranırken 2 kelimenin de kolaylıkla bulunmasıdır. Bu sayede sözlük daha kolay kullanılabilir.

Eş anlamlı kelimeler bilinmediğinde ya da yanlış kullanımı durumunda büyük bir anlatım bozukluğu oluşmaktadır. Peş peşe aynı anlama gelen kelimelerin kullanılması cümlede anlatım bozukluğu meydana gelmektedir. Buna örnek olarak ise "Çok mutlu, mesut oldum." Cümlesi verilebilir. Mutlu ve mesut kelimeleri eş anlamlı olduğu ve aynı anlama geldiği halde peş peşe kullanıldığı için cümlede bir anlatım bozukluğu meydana gelmiştir. Bu sebeple eş anlamlı kelimelerin bilinmemesi ya da yanlış kullanılması durumunda cümlelerde anlatım bozukluğu meydana gelir.

Türkçe'de çok fazla eş anlamlı kelime vardır. Çok-fazla, kıt-az, bol-geniş, uzak-ırak, sevda- aşk, mutlu-mesut-bahtiyar, sebep-neden, amaç-hedef, neden-niçin günlük yaşantımızda en çok kullandığımız terimlerdir.

2013 Asgari Ücret Ne Kadar Oldu?

,
Asgari ücret 2013'te ne kadar olacak? Milyonlarca çalışanı ilgilendiren 2013 yılı asgari ücret ne kadar olacak sorusunun cevabı bugün belli oluyor. İşte 2013 yılında asgari ücrete yapılacak zam miktarı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik tarafından açıklanan yeni asgari ücret..

Geçtiğimiz sene, asgari ücret yılın ilk 6 ayı için yüzde 5.91 artarken, ikinci 6 ay için yüzde 6.09 oranında artırılmış ve yıllık artış oranı ise yüzde 12.37 olmuştu.

Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 4. toplantısını Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nda yaptı. Yapılan toplantıda İşçileri Türk-İş, işvereni TİSK'in temsil ettiği komisyonda hükümetten de 5 üye bulundu.

Bakan Çelik yaptığı açıklamada; "2013 Asgari Ücreti yılın ilk 6 ayı için %4.1, ikinci 6 ay için ise %4.4 artırıldı. Buna göre 2013 aylık brüt asgari ücret ilk 6 ay 940 TL'den 978.75 TL'ye yükselirken, ikinci 6 ay için ise 1021 TL'ye yükselmiş oldu. Aylık net asgari ücret ise 739,79 liradan 774 liraya, ikinci 6 ay içinse 804,70 liraya yükseltilmiştir." dedi.

Nas Suresi ve Anlamı

,

Nas Sûresi ve Anlamı


Siz mümin kardeşlerimize namaz surelerini ve anlamlarını, okunuşlarıyla beraber sizlere sunuyoruz. Bu yazımızda Mekke'de nazil olan, 6 ayetten oluşan Nas Suresi ve Anlamını bulabilirsiniz. Yazımızın devamında Nas Suresi, Nas Suresinin Anlamı ve surenin okunuşunu bulabilirsiniz.

Nas Suresi


Bismillahirrahmanirrahim.

Kul e'ûzü bi-rabbin nâsi melik'in-nâsi ilâh'in-nasi min şerril ves'vas'il hannasi ellezi yüvesvisü fi sudûr'in-nâsi minel cinneti ven-nâs.

Nas Suresinin Anlamı (Türkçe Meali)


"De ki: Gerek cinden ve gerekse insanlardan olsun, insanların kalplerine vesvese veren o sinsi vesvesecinin şerrinden insanların Rabbi, yegane halikı, mâliki ve mâ'budu olan Allah'a sığınırım."

2013 Memur Maaşları 2013 Memur Zammı

,

2013 Memur Maaşları


Memurların büyük bir merakla ve heyecanla bekledikleri 2013 memur maaşları ile ilgili zam oranları kesinleşti. Binlerce memur, uzunca bir zamandır 2013 memur zamları hangi oranda olacak diye merakla beklemekteydiler. Son yapılan açıklamalara göre memur zamları belirlenmiş durumda.

2013 Memur Zamları


Memurlara, yılbaşıyla beraber enflasyon farklarının da maaşlara yansıtılacağı ve bunu yılın ilk maaşlarında zamlara ek olarak alacakları belirtilmektedir. Bu demek oluyor ki, memurlar ve memur emeklileri yeni yılla birlikte çifte zam almış olacaklar. 2013 yılında ilk defa toplu sözleşmeye dahil olacak olan memurlar, 2013 yılı için belirlenen %3 zammıyla birlikte, %1,3'lük enflasyon farklarını da alacaklar. Sonuç olarak, en düşük memur maaşı, %1,3'lük enflasyon farkı eklendiğinde 1.762 TL'den 1.785 TL'ye, %3'lük yeni yıl zammı da ilave edildiğinde 1.839 TL'ye çıkacak. Dolayısıyla, en düşük memur maaşı ne kadar olacak derseniz, aile yardımı dahil 1.839 TL olacak. Bu memur maaş zamları 2013 yılının ilk yarısı için geçerli olacak. Ortalama memur maaşları, aile yardımı dahil olarak enflasyon ve yeni yıl zammıyla beraber 2.031 TL' ye çıkacak. En yüksek memur maaşları da, aile yardımı dahil 11.135 TL' ye çıkmış olacak.

2013 yılı bitmemesine rağmen, 2012 yılının son 6 aylık enflasyon oranının %5,3 olacağı öngörülmüş ve maliye bakanlığı bütçesine bu şekilde aktarılmıştır. 2012 yılında, Temmuz'da yapılan %4'lük zammın üzerinde enflasyon hesaplandığından, aradaki %1,3'lük enflasyon farkı, 1 Ocak 2013'ten itibaren maaşlara ve normal zam oranının üzerine eklenecek.

26 Aralık 2012 Çarşamba

Ahmet Başaran Bulut Bulut Üstüne Şarkı Sözleri

,
Bulut bulut üstüne 
Bulut dağların üstüne 
Bulut Allah'ın seversen 
Gitme yarimin üstüne 

Aman canan el aman dersin 
Birgün olur ah edersin 

Bulut gelir sekiz pare 
Dördü beyaz dördü kare 
Sen açtın sineme yare 
Bulunmaz derdime çare 

Aman canan el aman dersin 
Birgün olur ah edersin 

*** 

Cahit Öztelli "Evlerinin Önü" adlı araştırmasında 
benzer bir türküyü şu şekilde aktarmaktadır (s.307) 

Bulut gelir pare pare
Dördü beyaz dördü kare 
Sen açtın sineme yare 
Bulunmaz derdime çare 

Aman ceylan aman dersin 
Bir gün canından bezersin 

Bulut gelir salkım saçak 
Böğrüme soktular bıçak 
Bana yalan sana gerçek 
Sebep olan Mevla'dan çek 

Aman ceylan aman dersin 
Bir gün canından bezersin 

Bulut bulutun üstüne 
Bulut dağların üstüne 
Bulut Allah'ı seversen 
Konma bir tanem üstüne 

Aman ceylan aman dersin 
Bir gün canından bezersin

Ahmet Başer Zeynep Nerden Geliyon Şarkı Sözleri

,
Zeynep nerden geliyon 
Yaylalardan aşağı 
Acem şalı kuşağı 
Sarmış bele aşağı 

Ah Zeynep Zeynep Zeynep 
Ah Zeynep Zeynep Zeynep
Eller gınalı Zeynep 
Gözler sürmeli Zeynep 

Zeynebimin saçları 
Oynar omuz başları 
Zeynep benim olacak 
Vermiyor gardaşları 

Ah Zeynep Zeynep Zeynep 
Ah Zeynep Zeynep Zeynep 
Eller gınalı Zeynep 
Gözler sürmeli Zeynep

Ahmet Başer Bülbül Bir Yumurta Kuzlar Şarkı Sözleri

,
Bülbül bir yumurta kuzlar 
Kanadın altına gizler 
On bir ay bir yolu gözler 
Parelendi bülbül ey bülbül 


Duruşu gül gülüşü gül 
Kaşları gül saçları gül 
Kendisi gül bülbül ey 
Parelendi bülbül ey

Bülbülün kanadı yeşil 
Kırmızı güle dolaşır 
Ağlamak bana yaraşır 
Sen ağlama ben ağlayım 

Bülbülün kanadı sarı 
Ben ağlarım zarı zarı 
Sen de mi yitirdin yari 
Sen ağlama ben ağlayım 

Ahmet Başer Sabahtan Bizim Pınara Şarkı Sözleri

,
Sabahtan bizim pınara 
İki gelin üç kız geldi 
Cıvıl cıvıl ötüşürler 
Sandım ki köye yaz geldi 


Birisinin adı Ayşe 
Benleri var köşe köşe 
Mail oldum kara kaşa 
Selamın gelirse başa 

Ahmet Başaran Adaköy Deresi Taşmış (Emine) Şarkı Sözleri

,
Adaköy deresi taşmış geliyor 
Emine'm gırandan aşmış geliyor 
Sallanı sallanı bir hoş geliyor 


Emine'm Emine'm yaylalar guşu 
Ne yapalım Emine'm mevlanın işi 
Emine'm Emine'm aslan Emine'm
Gel otur dizime yaslan Emine'm 

Apdalın üstünde üç gece gezdim 
Dayım Ali Beyden hileler sezdim 
Alın Emine'yi canımdan bezdim 

Azade Bekaret Damlaları Şarkı Sözü

,
Senelerde tırnaklarla aşındırdığım aşkın, şuan bu halde olmasını gören herkes şaşkın. 
Seni ona buna anlatmıyorum dert içimde taştı baştan aşağı senle dolu olan odam 500 resmi aşkın. 
Her birinde yüz hatlarının sahte olan tebessümünü kimden saklayayım rüyamda her gece senle görüştüğümü . 
Duymamışın gibi davranma hangi şerefsizle görüştüğünü , bu lanet olası şarkı kanıtım kafayı üşüttüğümün. 

Düşündüğümü bi yana bırak sana göre de sen haklısın bana desen sen haklısın peki kim bu aşkın hırsızı . 
Sana zarar gelmesinden korkuyorum umut yoldaşım benim eğer benim olursan birgün ağrısız kalır başım.

Tek sırdaşım biraz bira ve senin eşsiz güzelliğin aşkı haykıran dudakların bana gelince mühürlenir. 
Beni görünce onun elini bırakma mühim değil ama seni soldurmasına asla izin verme gülüm benim. 


Yalan dünya ne eski ben varım ne eski sen bende belki başkasının olurum sen bi eskisen içimde. 
Uyanıp esnesem yanımda sen olsan ve seni hiç rahatsız etmeden ben aşkı beslesem,yalanlarını gizlesem hatta hiç olmasa hiç olmassa kime sevgilim dediğini ben duymasam. 
Uymasam şeytana veyahut sağır olsam eminim sende çıldırırdın şarkılarımda sesimi duymasan. 

Ama duymayacaksın artık bu son kulak pasını silişim 
Kalbin bende çocukken ona gidince gelişir. 
En korktuğum şey dudağını ona emanet edişin oda olduysa bugüne kadar boşuna öldüm bittim demişin. 
Sen ve ben yağmurun birbirine değmeyen damlaları BACAK ARANDAN SÜZÜLÜR KIRMIZI BEKARET DAMLALARI . 
O Abaza sevgilinle ayrılır da tekrar dönmek istersen yerini ben biliyorum ya odanda yada yatağındadır.

Mehmet Çakal Neden Şarkı Sözleri

,
Son kez sarılacaksın hüzünlü bakışınla 
Giderken süzülecek gözyaşların yanağından 
Zaman duracak yalnız kaldığında 
Fısıltılar saracak kulaklarını yavaş yavaş 

Ve 
Uyanacaksın her yeni güne son gibi
Hayatı yaşayacaksın dün gibi bugün gibi 
Bazen susacak dalacaksın ben gibi 
Sorular soracaksın kendine neden gibi 

Artık alışacaksın şekilsiz hatıranla 
Yürürken kapkaranlık sokaklarda yalnızlığa 
Ölüm gelecek usul usul derinden 
Bir kaç iyi söz söylenecek unutulup gitmeden 

Söz - Müzik: Murat Çakal

25 Aralık 2012 Salı

Fen Bilgisi 8. sınıf 2. dönem 2. yazılı soruları

,


Fen Bilgisi 8. sınıf 2. dönem 2. yazılı soruları |  görsel 1



…… – ……  EĞİTİM VE ÖĞRETİM YILI …………………..… OKULU 8/… SINIFI
FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 2. DÖNEM 3. YAZILISI

Tarih: …/…/……
ADI SOYADI:………………………… NU:………….. PUAN:………

1) Aşağıdaki tabloda elektrik enerjisi ile çalışan bazı araçlar verilmiştir.(32 Puan)
Tabloya göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a) Elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştürenler:
…………………………………

b) Elektrik enerjisini ısı enerjisine dönüştürenler
…………………………………….

c) Elektrik enerjisini hareket enerjisine dönüştürenler
…………………………………………

d) Elektrik enerjisini  ses  enerjisine dönüştürenler
…………………………………………….

2) Aşağıdaki kavramları karşısındaki açıklamalarla eşleştiriniz. Harfleri ilgili açıklamanın önündeki boşluğa yazınız. (20 Puan)
3)
Şekildeki mıknatısların  K, L, M ve T kutupları nedir?(16 Puan)
…………………………………………………………

4) Aşağıdakilerden hangisi güç birimidir?
A) Joule         B) watt        C) volt        D) kilowattsaat

5)  HCl   +   NaOH         X    +   H2O
Yukarıdaki tepkimede X işareti ile gösterilen yere hangisi gelmelidir?
A)    NaO         B)  OH -                  C)   NaH                       D) NaCl

6)
Şekildeki düzenekle daha kuvvetli bir elektromıknatıs elde etmek için aşağıdakilerden hangisi yapılmalı?
A)Telin sarım sayısı arttırılmalı
B) Daha uzun çivi kullanılmalı
C) Daha kalın bir çivi kullanılmalı
D) Üreteç devreye ters bağlanmalı

7)

8)
I. Fotosentez
II. Etil alkol fermantasyonu
III. Oksijenli solunum
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangilerinin sonucunda karbondioksit gazı açığa çıkar?
A)  I - II          B)  I -III        C) II - III      D)I-II -III

9) Sirke sineği 15 0C de düz kanatlı, 25 0C de kıvrık kanatlı oluyor. Bu özelliği aşağıdaki  terimlerden  hangisi doğru olarak tanımlar
A) Mutasyon                                                B) Modifikasyon
C) Doğal seleksiyon                                  D) Adaptasyon

10)
Yukarıdaki besin zincirinde etçil canlıların sayısındaki aşırı azalma hangi sonuca sebep olur?
A) Bitki sayısının artmasına
B) Yırtıcıların azalmasına
C) Otçulların azalmasına
D) Yırtıcıların çoğalmasına

11) Bitki – çekirge – kurbağa - ? -  atmaca
Yukarıdaki besin zincirinde soru işareti ile belirtilen yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?
A) kartal         B) yılan                  C) tilki            D) kelebek

Süre 40 dakika
BAŞA

Ses Bilgisi Konu Anlatimi

,

Büyük ünlü uyumu

Sözcüğün ünlüleri arasındaki kalınlık incelik uyumudur. İlk hecedeki ünlü kalınsa diğer ünlüler de kalın,inceyse diğerleri de ince olur.
Ör: Çocuklar, beklemişler…Karışık gelmişse BÜU’ya uymaz.Ör:İnsan, kalem,kitap…
Aslen Türkçe oldukları halde sonradan uğradıkları ses değişikliği nedeniyle BÜU’ya uymayan kelimeler de vardır.Ör:Kardeş (kardaş), elma (alma), anne (ana)…
Türkçede bazı ekler BÜU’yu bozar:
-ken        : bakarken
-ki          : akşamki
-leyin     : sabahleyin
-gil         : dayımgil
-imtırak  :sarımtırak
-daş         :meslektaş
-yor         :bekliyor
Türkçede ilk heceden sonra o, ö ünlüleri bulunmaz.-yor eki hariç.
→Yabancı sözcüklerde, birleşik kelimelerde ve tek hecelilerde BÜU aranmaz: ilkbahar, petrol, tek…
→ BÜU’ya uymayan kelimelere gelen ekler kelimenin son hecesindeki sese uyar:insanın…
DÜZ
YUVARLAK
GENİŞ
DAR
GENİŞ
DAR
     KALIN
A
I
O
U
  İNCE
E
İ
Ö
Ü
Küçük Ünlü Uyumu:
Kelimenin ünlüleri arasındaki düzlük-yuvarlaklık uyumudur. Buna göre:
İlk ünlü düzse (A,E,I,İ ) diğerleri de düz,
İlk ünlü yuvarlaksa (O,Ö,U,Ü)  sonraki                                      
                            ya düz geniş          (A,E)
                           →ya da dar yuvarlak (U,Ü) olarak gelir. Başka bir ifadeyle:
“Balıkesir”          “Balıkesir”
“Koyuölür”   →  “Tavuk güler”…
ÖR: bekledim, kömürlük, gövdesiumursamaz, tarafsızlık, yorgunluktan
KÜU kelimenin tamamında değil, komşu iki hece arasında aranır: yumurtacı, yuvarlaklık, görebilmişti…
 Yabancı sözcüklerde, birleşik kelimelerde ve tek hecelilerde KÜU aranmaz.

→-yor eki KÜU’yu devamlı bozar:olmuyor.
Aslen Türkçe olduğu halde KÜU’ya uymayan kelimeler de vardır:Tavuk, kabuk, kavun, yamuk, çamur…Bunlarda “b,m,v” dudak ünsüzlerinin yuvarlaklaştırıcı etkisi vardır.
→BÜU’ya uymayan kelimeler KÜU’ya uysa bile uymaz sayılır:Kalem,insanlık,
          ÜNSÜZLER:
SERT
YUMUŞAK
      SÜREKLİ
F, H, S, Ş
Ğ,J,L,M,N,R,V,Y,Z
    SÜREKSİZ
P, Ç, T, K
B, C, D, G
SES OLAYLARI:
A.Ünsüz değişimi / Yumuşaması: Sonunda “p,ç,t,k” sert ünsüzleri bulunan kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldığı zaman sonlarındaki sert ünsüzler yumuşayarak “b,c,d,g/ğ” olur.
Ör:Ağaç-ı→ağacı   
     Kitap-ı→kitabı  
      Git-en→giden  
     Renk-i →rengi  
    Yürek-i→yüreği

Bazı birleşik kelimelerde de yumuşama görülebilir:Kayıp-et→kaybet-
Kayıt-ol→kaydol-,Kayıp-ol→kaybol
!!! Kasıt-et-→kastet- !!!

Tek heceli kelimelerin bir kısmı bu kurala uymaz:
Tek-il→tekil             İç-i→içi 
 İlk-in→ilkin            Maç-a→maça
 Saç-a→saça              Seç-enek→seçenek
Sat-ıl-→satıl-            Yat-ır-→yatır-
Ek-in→ekin               Bak-ıcı→bakıcı
İç-ecek→içecek       ot,et,süt,tek…
→Bazılarıysa uyar:Taç,dip,uç,kap,renk, çok…..
Yabancı asıllı kelimeler genellikle bu kurala uymaz: Devlet-in→devletin, millet-e→millete, hukuk-un→hukukun.
layık-ı→layığı;layık-ıyla→layıkıyla!!
Özel isimlerdeyse söyleyişte olsa bile yazıda gösterilmez:Mahmut-u, Ahmet-i
Sinop-a….
Ünsüz Benzeşmesi / Sertleşmesi:
Sonunda f,s,t,k,ç,ş,h,p ünsüzleri bulunan buluna kelimeler “c,d,g” yle başlayan bir ek aldığı zaman ekin başındaki yumuşak ünsüzler sertleşerek “ç,t,k” olur.
Koltuk-dan→koltuktan,millet-ce→milletçe
Sınıf-da→sınıfta, git-di→gitti,aş-cı→aşçı
Kes-gin→ keskin, bas-gı → baskı, Türk- ce → Türkçe,1905-de→1905’te,
Bazı ( birleşik ) kelimelerde sertleşme olmaz:!!! Üç-gen, dört-gen, beş-gen
Ünsüz Türemesi:
Yabancı dillerden geçen bazı kelimeler ünlüyle başlayan bir ek veya kelime aldıkları zaman asıllarındaki çift ünsüz ortaya çıkar: His-et→hisset, af-et→ affet, hak-ı→hakkı,red-et→reddet, sır-ı→ sırrı, hat-ı→hattı…
→Yan yana gelen her ses ünsüz türemesi değildir! Hissiz, cadde, madde, ciddi….
Ünsüz Düşmesi:
Sonunda –k bulunan bazı kelimeler –cık / -cek eki aldığı zaman sonlarındaki –k”ler düşer:küçük-cük →küçücük, minik-cik → minicik,ufak-cık→ufacık, büyük-cek→ büyücek, çabuk-cak→çabucak,
Sonunda “k” bulunan bazı kelimeler –l, -al/-el eki aldığı zaman sonlarındaki k’ler düşer:seyrek-l→seyrel-, alçak-l→alçal-, yüksek-l→yüksel-, ufak-la→ufala-….
!!Ast- teğmen → asteğmen, üst – teğmen → üsteğmen, öpüş-cük→öpücük, gülüş-cük → gülücük….
Ünlü Düşmesi:
İkinci hecesinde dar ünlü ( ı,i,u,ü ) buluna kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldıkları zaman ( vurgusu düşen orta hece ) ünlüsü düşer:
Alın-ı→alnı, karın-ı→karnı, oğul-u →oğlu, boyun-u→boynu, akıl-ı→aklı, fikir-i→cisim-i→ cismi, gönül-ü→ gönlü, zülüf-ün→ zülfün ; ayır-ıl→ ayrıl-, çevir-e→ çevre, devir-il-→ devril-, sıyır-ıl-→sıyrıl-, kıvır-ım→ kıvrım, ayır- ıntı→ayrıntı, devir-e→ devre, yalın-ız→yalnız, yanıl-ış→ yanlış…
Et-,ol- yardımcı fiilleriyle birleşen birleşik kelimelerde de ünlü düşmesi olabilir:
Sabır-et→sabret, şükür-et→şükret, kayıp-ol→kaybol, emir-et→emret, kahır-ol→kahrol-, hapis-et→hapset-..
→ -la / le ,-ar /-er…gibi bazı ekleri alan kimi kelimelerde de ünlü düşmesi olabilir:
Yumurta-la→yumurtla-, sızı-la→sızla-, ileri-le→ilerle-, sızı-la→sızla-, koku-la →kokla-, uyku-la→uyukla-; oyun-a→ oyna; uyu-ku→uyku; sarı-ar-→sarar-…
Bazı birleşik kelimelerde yan yana gelen iki ünlüden biri düşer:
Cuma-ertesi→cumartesi, Pazar-ertesi → pazartesi, sütlü-aş→sütlaç, güllü-aş → güllaç, kahve-altı→kahvaltı, ne-için → niçin, ne-asıl→nasıl, kayın-ana → kaynana…
Kimi şiirlerdeyse ölçüye uydurmak için bazı sesler düşürülür ve yerine ’ işareti konur:Karac’oğlan, n’eylersin…
Bazı durumlardaysa iki ünlü yan yana gelmediği halde ünlünün düştüğü görülür.Buna “ünlü aşınması” denir:
Nere-de→nerde, ora-dan→ ordan, bura-da→burda, içeri-de→içerde…
Ek Fiil Düşmesi ve İle’nin Ekleşmesi
İsimlere gelerek onların yüklem olmasını sağlayan, basit zamanlı fiilleri ise birleşik zamanlı yapan i- fiili genellikle düşer:
Gelmiş – i – di → gelmişti, sevimli – idi → sevimliydi(i/y)
Bağlaç olan ile ise ünsüzle biten kelimelere başındaki i’yi düşürerek; ünlüyle bitenlereyse i’sini y’ye dönüştürerek birleşir ve ek haline gelir. (ÖSS sorusu!)
Ünlü Türemesi:
→-cık / -cik eki alan bazı bazı kelimelerde araya bir ünlünün girdiği görülür:
Bir-cik→biricik, az-cık→azıcık, genç-cik → gencecik, dar-cık→daracık…
→pekiştirilmiş bazı kelimelerde de ünlü türemesi olabilir:
Yalnız → yapayalnız, çevre → çepeçevre, gündüz → güpegündüz, düz → düpedüz, !!sıklam → sırılsıklam, çıplak →çırılçıplak!!
Ünlü Daralması:
Sonunda düz-geniş ünlü ( A-E ) bulunan kelimelere –yor eki gelince bu ünlüler darlaşarak “ı,i,u,ü” olur:
Bekle-yor→bekliyor, tara-yor→ tarıyor, olma-yor→olmuyor, görme-yor→ görmüyor
→De- , ye- kelimeleri de –y’yle başlayan bir ek aldığı zaman keklerindeki ünlü daralır:
De-y-en→diyen, ye-y-ecek→ yiyecek,
!! deyince!!
!ne-ye→niye
→Bu iki yerin dışında ünlü daralması olmaz,Olmadığı halde olmuş gibi ünlü daraltmak imla hatası olur:
Bekliyen, anlıyacak, demiyen,ağlıyan…
N / M Çatışması (Gerileyici Ünsüz Benzeşmesi ):
Türkçede “b” den önce gelen “n” ler “m” olur:
Penbe→pembe, canbaz→cambaz, saklanbaç →saklambaç, anbar→ambar, tenbel→ tembel, çarşanba→Çarşamba,

Özel isimlerde ve birleşik kelimelerde olmaz:İstanbul, Safranbolu, binbaşı,onbaşı…
E/A(KÖK)Değişimi(Ünlü Kalınlaşması):
“Ben” ve “sen” zamirleri yönelme hali eki –e aldığı zaman  köklerindeki ince e ünlüleri kalınlaşarak  a  olur:
Ben-e→bana, sen-e→sana…
Kaynaştırma:
Ünlüyle biten kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldığı zaman araya y,ş,s,n ünsüzlerinden biri girer.
Araba-ı→arabayı, Amasya-a→ Amasya’ya, kapıcı-ın→ kapıcının, araba-ı→arabası…
→Bazı durumlarda ise iki ünlü yan yana gelmediği halde araya n ünsüzü girebilir.Buna “koruyucu ünsüz” denir: o- da → onda, bu- dan → bundan,     şu-u→şunu…
İsim tamlamasında kaynaştırma harfi n ve s dir.Ancak su ve ne kelimeleri hariç.Bunlarda kaynaştırma harfi y dir: Suyun suyu, neyin nesi…(ÖSS sorusu)
Ulama:Sessizle biten kelimelerden sonra sesliyle başlayan bir kelime gelince ilk kelimenin sonundaki sessiz sonraki kelimenin başına eklenerek okunur:
Dün akşam, …yüzen al sancak…
→Ancak arada herhangi bir noktalama işareti olmamalı!
Hazırlayan: Yusuf Kenan DURMUŞOĞLU
 

Portal Paylasim 2013 Copyright © 2013 | | Hertelden